Bij die gelegenheid sprak de Bhagavá (Boeddha)
Deze verheven woorden:
(Er zijn) lage gedachten, en (verheven) gedachten
Gepaard met een zekere opwinding in de geest,
Zonder begrip van wat er in de geest omgaat,
Schieten de gedachten alle kanten op."⁽¹⁾

Ongeveer een half jaar of iets langer geleden kwam een gezegde uit wat we maar het hinduïsme noemen aan het oppervlak:
Mensen die laag-ontwikkeld zijn praten over mensen.
Mensen die middelmatig ontwikkeld zijn praten over gebeurtenissen.
Mensen die hoog-ontwikkeld zijn praten over ideeën.

Het is goed mogelijk dat deskundigen in die levensbeschouwing nog meer van dergelijke voorbeelden zullen kunnen aandragen, maar hier, waar de deskundigheid bij het boeddhisme ligt, werd het gezegde herkend als een dat we gezamenlijk delen.

In het compendium de Abhi-dhámmattha-sàngaha, gebaseerd op de vroeg-canonieke werken en samengevat door een indiase monnik met de naam Anu-rúddha, ergens in de negende eeuw gesponsord door iemand met de naam Nàmba, worden deze drie geestesinstellingen aangehaald met de Pāli/(Hybrid-)Sanskriet-termen die daarop van toepassing zijn. De twintigste-eeuwse srilankaanse monnik Nārada mahā-thera (zie thera) vat het als volgt samen:

"... een gewone sterveling wordt een puthu-jjana genoemd (poetoe-djaana, iemand die opnieuw en opnieuw geboren wordt).
Zij die de eerste drie stadia (op weg naar verlichting) hebben doorlopen heten sekha (spreek: seeka), letterlijk "zij die training ondergaan".
Zij die op het eindstadium van de Weg zijn aanbeland zijn a-sekha (spreek: aa-seeka). Dat wil zeggen, deze ondergaan geen training meer."

Hoe verstaan we dat dan binnen onze gewoonte van "roddelen" (laag-ontwikkeld) en verslaggeving (middelmatig ontwikkeld) over wat er op de wereld aan de hand is? Hoe verstaan we dat tegen de achtergrond van onze wens toch iets te willen vinden van president zus, generaal zo, of mevrouw anders? Dat doen we tegen de achtergrond van ideeën waarvan we vinden dat dit de juiste zijn, en die we over willen brengen met behulp van voorbeelden en verhalen. Die voorbeelden en verhalen bevatten verslagen over personen en gebeurtenissen, maar niet om in die "analyses" en gebeurtenissen te willen blijven hangen. Ze dienen eerder om ze te plaatsen binnen een groter geheel waarin ze ofwel naadloos passen, danwel afsteken als contrasterende kleuren. Die contrasterende kleuren geven ons dan weer de gelegenheid het grote verhaal te vertellen. Zonder contrast geen mogelijkheid om "dienstig" (kúsala - P./Skr.) van "ondienstig" (a-kúsala - het diacritische teken helpt bij juiste uitspraak) te onderscheiden.

Consequentie van de waardering van "laag-ontwikkelde" interactie is dat zachtjes, achter de hand, sluiks en in het gezelschap van anderen met elkaar communiceren door de "ouderwetse" boeddhisten als af te raden wordt gezien. Er wordt door omstanders al te snel van uitgegaan dat er boze bedoelingen achter het met elkaar "smiespelen" zitten, en dat doet het samenzijn in een gezelschap geen goed.

Naar de nieuwspagina