Het japanse Higan-e, dit jaar op 21 september, wordt door een londense boeddhistische instelling, voorzichtig als ze zijn, aangekondigd als de dag waarop extra aandacht wordt gegeven aan veranderlijkheid / vergankelijkheid.
Dat is braaf, zouden we kunnen zeggen. In Japan zelf is het gewoon de dodenherdenking vergelijkbaar met het katholieke allerzielen in november.

Maar niet alle boeddhistische stromingen zien het als dodenherdenking. Zij vieren Higan specifiek op die dag waarop de dag en de nacht even lang zijn. Een stroming als het Nichiren verbindt dit dan met het concept van de "middenweg", door hen gezien als volkomen evenwicht, een geesteshouding waarvan zij menen dat deze kenmerkend is voor verlichting.
De foto hierboven is genomen in een tempel van de Honmon Butsuryū-shū, een afsplitsing van het Hokke, een Nichiren-substroming. Alle uit dit Nichiren voortgekomen stromingen of sub-stromingen richten zich uitsluitend naar de Lotus soetra, en hebben als gevolg ook uitsluitende aandacht voor de boeddha die elders de historische boeddha wordt genoemd, in mahāyāna-termen: Sakyamuni (zie het uitspraakvoorbeeld).

Het sōtō-zen dat, zoals ze dat zelf aangeven, Higan in maart en september vieren, dus de zomer- en winter-zonnewende, heeft het gezegde: "warm en koud weer houden het uit tot / komen niet verder dan de zonnewende." Of dat zo is, daar zal de weerkundige dienst wel iets over kunnen zeggen. In ieder geval vat ook het sōtō die dag van zonnewende op als de gelegenheid waarbij een extra inspanning geleverd kan worden ter bereiken van verlichting. Dat wil zeggen, dat doen ze dan in de tempels, want in de gewone huizen wordt de plek schoongemaakt waar het boeddhabeeld staat, en ze bakken ook rijstkoekjes met bonenpasta.

Op Youtube vinden we een orchestratie die blijkbaar een film, "Touhou", over Higan-e begeleidt. Klinkt helemaal niet slecht, maar de filmmaker heeft kennelijk de zeis geleend van onze Magere Hein. We mogen dat zien als een voorbeeld van culturele appropriatie. In die stills zien we ook de Higan-bloem afgebeeld, roder dan rood die daar de functie van de chrysant hier heeft, die in de noordwesteuropese novembermaand op de graven van de overledenen wordt gezet.
In een mooie, pas gereed gekomen serie schilderingen op schuifdeuren (fusuma-e) in een van de bijgebouwen van de zentempel Daito-koedji (Daitokuji) in Kyōto, heeft manga-kunstenaar Kenichi Kitami zijn interpretatie van het Reine Land gegeven.
Er is in de twintigste eeuw, in eerste instantie in een van de taiwanees-chinese mahāyāna-gemeenschappen, het gezegde in zwang gekomen dat luidt: wanneer de geest rein is, dan is het Land rein. Daarmee propageert deze gemeenschap, en overigens ook tenminste het Lindji-zen (rinzai in 't Japans), dat verlichting in dit ene leven dat we nu leven behaald kan worden. In wezen gaan deze mahāyāna-stromingen daarmee voort op de leringen van het Kleine Voertuig (theravāda of Zuidelijk boeddhisme) wanneer er gesproken wordt over het behalen va arhatschap (niet boeddhaschap).
Op een van de schuifdeuren heeft Kenichi Kitami de bovengenoemde Higan-bloem afgebeeld onder de voeten van het personage. Daarmee staat Kitami in een "oude" traditie die zegt dat het Reine Land pas na dit leven van vandaag bereikt kan worden, en dan al dan niet na het doorlopen van een of alle negen stadia richting verlichting in Amitābha's Reine Land.

Naar de nieuwspagina