MOEILIJKE WOORDEN

in het boeddhisme




WOORD

UITSPRAAK

BETEKENIS



Ajahn



Adjáán



Thaise vorm van het Sanskriet en Pāli Achariya. Spreek Atsjárie-ja. Zie onder.



Āgama en nikāya



aagama, nikaaja



Agama: Kleine-voertuig canon van het mahāyāna. Zie ook voetnoot 1
Nikaya: Zie voetnoot 3 op Thailand-pagina



ārama



áárama



Pāli: ārama, "lusthof": verblijfplaats voor monniken of nonnen. Het Sanskriet-woord ashram = oord waar het hinduïsme beleden wordt.



Ashin



Asjien



Het birmese ashin = Āchariya in het Sanskriet en Pāli: leraar



atta (P.) / atma (Skr.)



idem



zie voor hinduïsme: atma
voor boeddhisme: soul/self



Bhakti



Bhàkti



Niet-boeddhistisch concept. Devotie. V.a. 7de eeuw Zuid-India. Neo-hinduïstische verering van o.a. "de godin" (dévi).



Bhante



Bhante (h uitspreken)



Eerwaarde



Bhiksu / bhiksuni (Hybr.Sanskr.),
Bhikkhu / bhikkhuni (Pāli)



Bhíksjoe, bhiksjoenii



Volledig gewijdden (m/v). Zie upasampadá



bidden



idem



Formeel niet-boeddhistisch, komt niet in (Hybrid) Sanskriet en Pāli voor. Het volkse boeddhisme heeft onder invloed van engelstalige influx het woord overgenomen.



Bodhgaya






De plaats waar de historische Boeddha Verlichting behaalde, respectievelijk Ontwaakte.



bodhi



boodie



Verlichting, Ontwaken. De Sanskriet stam is buddh: wijsheid



Brahma






Oud-Indiaas begrip/godheid, soms het Al in hinduïsme.
Een bovenmenselijk wezen in het oude
boeddhisme, niet het Al, noch onsterfelijk.



deva



deeva, deewa, (in Hindi:) deev






dhamma (Pāli) / dharma (Skr.)



idem. Spreek de h uit






esoterie / esoterisch






Binnen het boeddhisme: filosofie-praktijk waar een vooropleiding in de basis-concepten van het boeddhisme voor nodig is. De wikipedia-pagina over esoterisch boeddhisme trekt de grens te nauw en betrekt het uitsluitend op het tantrisme. Ook de Japanse uchiyama-pagina is eenzijdig.



fashih



fa shùh



"Shi" (4de toon) gebruikt als familienaam voor alle boeddhistische monialen in de chinees-mahāyānistische traditie. "Shi" = "leraar"; "fashi" ("fa", 3de toon) + "shih": dharma-leraar.



ghat



idem, spreek h uit



Woord uit de indiase talen. Oversteekplaats, bergpas, front van een klip boven laagland of zee- of rivieroever.



guru



goeroe, g als in "good"



Woord uit het hinduïsme, overgenomen door Himalaya boeddhistische stromingen. Leraar die zelf in lichaam en geest een zeker doel heeft bereikt en dit weten vervolgens overdraagt aan leerlingen.



hinduïsme



idem



Omstreden begrip. Britse kolonisten in 1828 introduceerden dit woord voor administratieve doelenden. In oorsprong geen religieus begrip, maar te eniger tijd wel als zodanig aanvaard.



indigeen






"Eigen aan het land", oerinwoners.



itihāsa



itihaasa



"Legende" naar indiaas begrip met samenkomen van historie en vertelkunst.



Jātaka



Djaataka



"Geboorteverhalen", onveranderlijk verteld in de itihasa-stijl; vertellingen over Boeddha's vroegere levens, voordat hij Boeddha werd.



Jōdō Shinshu



Djoodo Sjiensjoe



"De Ware Leer" of School (shu), of de Geloofsleer, of de "Leer van het Gemoed" (shin) van het Reine Land (Jōdō)



Jogye



Djogjae



Naam van grootste koreaans-boeddhistische Orde



Kaste









martelaar









medelijden









mind



idem






Murugan



Moe roe gan. g als in "good"



Tamil-god van oorlog, schoonheid, en de zon. De tamilreligie is er een in een serie van vele, op dat continent.



Nayaka Maha Thera



Náyaka Mahā Teera



Náyaka: leider, gids; Mahā: groot; Thera: Ouderling (meer dan 12 monniksjaren). Termen uit het Pāli-boeddhisme



navayana



naava jaana



Naam van indiase theravada-monniken behorend tot de stroming die in gang werd gezet door B.R. Ambedkar. Indiase media hebben het over "neo-Buddhism".



phra



Prà



Monnik in het Thai



punya (Skr.)/puñña (P.)



poenja



Verdienste, morele verdienste vergaren, gepaard met weer doorgeven aan doorgaans overledenen die hiertoe zelf niet meer in staat zijn. Voornamelijk theravāda-gebruik.



pūja



poedja, lange oe






rōshi, sensei



rosjie, sensei



Rōshi. Letterl.: 'oude meester'. Titel van japanse zenmeester die officieel "overdracht" heeft gekregen en leraren (sensei) mag benoemen. Sensei: 'Diegene die eerder tot geestelijke wasdom is gekomen dan anderen'.



saivisme



idem



Hinduleer rond god Shiva



Sakyamuni



Saakja moenie, uitspraak



De wijze (muni) van de Sakya-clan; de historische Boeddha. Andere namen die vooral gehanteerd worden door het theravāda zijn Gáutama of Gótama.



samādhi (Skr.)



samaadi



Het handhaven van een stille geest doorheen formele meditatie en dagelijks handelen



sāmana (P.) / srāmana (Hybr.Skr.)



saamana/sraamana, geen nadruk op -ma-



Zie de voetnoot bij "tapas"



sangha



sàng ha



Gemeenschap. Zie sanghastructuur



Sanskriet en Pāli



idem



Oude indiase talen. Zie Sanskriet.
Zie Pāli.



sāsana



saasana



Tijd en plaats waar boeddhisme bekend is. Het door Wilhelm Geiger en anderen geïntroduceerde ""church" is verwarrend en te kort door de bocht, zelfs wanneer met "church" "gemeenschap" wordt bedoeld.



Sayadaw



Ongev.: Sajadô



Birmees voor "oude leraar".



seculier boeddhisme






Geen rechtstreekse verbinding (meer) met traditioneel gevestigde stromingen.



shih



ongev.: sjûh



Zie fashih hierboven



Shingon



Sjien gon, g als in "good



Letterlijk: "Het ware woord", een japanse boeddhistische-esoterische richting.



Shōnin



sjoo nin



Japanse titel voor lekenpriester of lekenmonnik



sunim



soeniem



Beroepsaanduiding voor koreaanse mahāyāna-monnik (m/v)



sūtra (sanskriet) / sutta (pāli)



soetra / soetta



In het klassieke, niet-boeddhistische Sanskriet een kort aforisme. Vietnameese bv.: "88.000 sūtra": 88 duizend korte zinnetjes, geïnspireerd door vedische concepten.
Boeddhisme. Sūtra (Skr.), resp. sutta (P.): Leerrede die veelal begint met "aldus heb ik het gehoord." Zie ook deze introductie.



Tathāgata



tat há gata, geen nadruk op -ga-, g als in "good"



Sanskriet / Pāli: letterlijk "zo-gekomen" en/of "zo-gegaan": Boeddha.
Zie ook 4de blokje, en dit blog (engelstalig)



thera / theri



teera / teerii



Pāli (theravāda) term voor "ouderling", een monnik (m/v) met meer dan 12 monniksjaren



thich






Volledig gewijdde in de vietnamese mahāyāna-stroming (m/v)



tirthankara



tirth ànkara



Jaïnisme. "Oversteker" van de rivier" (tirth = fjord of aanlegplaats).



upasampada



oepa sampadá, geen nadruk op -pa-



Hogere wijding van monialen in traditionele stromingen die vinaya (zie onder) aanhouden



vaisnavisme



vaisnavisme



Hinduleer rond god Vishnu



Vairocana



Vai roo tsja na, klemtoon op -roo-



Betekenis: "Groot Licht", "Grote Helderheid", "Grote Zon". De naam van de oerboeddha of boeddhaschap als zodanig. Een mahāyāna-opvatting, hoewel niet algemeen aanvaard.



veda / vedisch



veeda / veedisch



De leer die aan de basis ligt van het hinduïsme. Er zijn binnen de canon van het vroege boeddhisme verwijzingen naar de veda. Die verwijzingen zijn zonder uitzondering een afwijzing van het vedische, en/of ze geven een nieuwe inhoud aan oude vedische begrippen.



vihāra, wat, tazaung



vihaara, idem, ongev.: dòzong



vihāra (P. / Hybr.Skr.); wat = thais; tazaung = birmees. Tempelterrein in India en Zuidoost Azië. Oorspronkelijk "tuin" of "lustoord".



vinaya



vinaja



Geformaliseerde set regels voor monialen uit de theravāda-, en chinese en koreaanse mahāyāna-richtingen die een hogere wijding hebben gekregen (zie upa-sampadá).
Het theravāda heeft 127 regels; de Dharma-goepta-traditie (mahāyāna) heeft er 143. Zie ook dit engelstalige blog.



wat






Zie vihāra



Achtervoegsel -ius, respectievelijk -zi in Chinese namen



Confucius / Mencius



uitspr. Kongzi
uitspr. Mengzi : -zi als het nederlandse zù


Email adres: whitejaderiver@gmail.com / contactwjr@yahoo.nl
Deze pagina is er een op de site www.buddha-dharma.nl
www.buddha-dharma.nl is eigendom van White Jade River, Instituut voor Boeddhisme