Ikebana is de naam voor de traditionele vorm van het bloemschikken in Japan. Er zijn een aantal verschillende scholen, die allemaal verschillende opvattingen hebben over de geschiedenis, de filosofie, en de praktijk van het bloemschikken. Het oudste Ikebana-geschrift dateert uit 1486, en de stichter van de Ikenobo-school, Senno Kuden, schreef in 1542 een verhandeling.
Het volgende behoort tot de mondelinge overlevering binnen de Ikenobo-school: een Reine Landpriester begon het eerst met groendecoraties, en wel in de tempel. Het woord groendecoratie is met opzet gekozen omdat hij aanvankelijk eenvoudigweg een fraaie tak, niet noodzakelijkerwijs met bloemen, ter weerszijden van het altaar plaatste. Die kunst cultiveerde hij eningszins tot collegas ook gingen schikken. Er kwamen de bekende grote bronzen vazen die alleen in een tempel gebruikt mogen worden, de takken werden steeds groter, het werden er meer, en toen de altaren bijna in het niet vielen temidden van hele nagemaakte berghellingen, kwam er noodzakelijkerwijs een keerpunt, en ging men bij het schikken terug naar een uiterst sobere stijl: een enkele bloem was vaak genoeg, en hieruit ontstond allereerst de Ikenobo-stijl van schikken, een stijl met strenge regels, goed te onderscheiden van andere.
De enige Ikenobo-stijl van bloemschikken die in het begin getolereerd werd binnen de hierna te beschrijven tokonoma, was de zogenaamde Rikka-stijl. Vandaag is die regel wat opgerekt, en is ook de tokonoma niet meer de enige plaats waar bloemstukken worden getoond.
De tokonoma
Met het reduceren van het bloemstuk in de tempels werd het ook geschikt om in huis geplaatst te worden. Omdat alles in een traditioneel japans huis zijn eigen plaats moet hebben werd tijdens de Muromachi-periode gekozen voor het inrichten van een tokonoma, een klein alcoof in een kamer waarin schilderingen en kunstvoorwerpen getoond werden. Anderen beweren dat de tokonoma in zwang kwam tijdens de Kamakura-periode (1192 - 1333). De tokonoma werd, zeggen de samenstellers van "The Heritage of Japanese Art", de blikvanger in huis. Het woord tokonoma valt in drieën uiteen: toko betekent alcoof, tana betekent plank, en een sho-in is een houten plank die gebruikt wordt als steun bij het lezen en schrijven. Alle drie zijn min of meer verwerkt in het samenstellende woord.
In deze alcoof hangt dan een rolschildering met een kalligrafie uitgevoerd in zwarte sumi-inkt of een wat kleuriger rolschildering, en er staan een bloemstuk en een wierookvat.
Ten huize van boeddhisten toonde de kalligrafie aanvankelijk een tekst of een woord betrekking hebbend op de Boeddha-Dharma. Daarvoor werd dan wierook gebrand. Het toevoegen van een bloemstuk kwam iets later. In de meest strikte en sobere zin zou een tokonoma ofwel zo'n schildering, ofwel een bloemstuk moeten bevatten, daar beide een illustratie zijn van de Dharma. Maar van die regel werd al snel afgeweken, we vinden nu alle drie de voorwerpen in de tokonoma.
Meteen vanaf de bouw van de eerste kakoi of sukiya, het theehuis, bevatte dit theehuis een tokonoma. En omdat de eerste theehuizen werden gebouwd door zen-priesters, danwel werden gebouwd om zen-priesters de gelegenheid te geven er gastheer te zijn, kwamen daar ook alle religieuze kunstuitingen samen: de rolschildering refererend aan de Dharma, het bloemstuk, dat zijn ontstaan vond in de tempel, en de handelingen doordrenkt van de met boeddhisme samenvallende noties over respect, d.w.z. etiquette, en eenvoud.
Voorbeelden van schikkingen van verschillende ikebana-scholen kunt u vinden op www.ikebana.org
Deze pagina is er een op de site www.buddha-dharma.nl 
www.buddha-dharma.nl is eigendom van White Jade River, Instituut voor Boeddhisme
|
|
