HAIBUN

Het mededogen en Dōgen

Eerder al werd gezegd dat de haibun iets meer een vertoon van emoties of mentale staten toelaat dan de haiku. En dat is dan ook waarom de sociaal geëngageerde (angelsaksische) boeddhist zich tot deze literaire vorm aangetrokken voelt. Men wil toch verslag doen van het onderweg beleefde zonder te vervallen in onjuiste spraak zoals geroddel en oeverloos snateren als de ganzen die tijdens hun tocht om geen andere reden snateren dan om contact te houden. De haibun biedt een vorm die enige terughoudendheid toelaat, als in deze regels over een banier, rondgedragen tijdens een Londense protesttocht georganiseerd door dichters:

Wie leeft met de leer rond sunyatā had zo-even een grinnik-moment.

Mededogen en sociaal engagement

Tijdens een zeldzaam moment op zijn tocht geeft Bashō blijk van groot mededogen en een zeker sociaal engagement. We zien dat bijvoorbeeld in het 34ste stadium waar hij ongewild toehoorder is van een fluistergesprek tussen twee "concubines", in feite gedwongen prostituees, en een oude man:
"Maar de stemmen van twee jonge vrouwen in de kamer naast mij kropen mijn oren binnen. Ze spraken met een oudere man. Uit hun gefluister maakte ik op dat ze concubines van Ni-igata in de Echigo-provincie waren en dat de oude man, die hen op hun toch naar de Ise-schrijn⁽²⁾ had vergezeld, de volgende dag naar huis zou gaan met hun berichten aan vrienden en familieleden. Ik had met ze te doen want hun leven was zodanig, zoals ze zelf tussen hun gefluister door zeiden, dat ze bestemd waren om voort te drijven als het witte schuim dat op de kusten slaat. Ze waren gedwongen om iedere nacht een nieuwe kompaan te vinden, en iedere nacht moesten ze opnieuw zeggen dat ze liefhadden. Daarmee bevestigden ze dan iedere keer weer de fatale schuldigheid van hun aard."⁽³⁾

Het hier getoonde mededogen, al is het passief, zal zeker door de groeiende westerse haibun-communiteit als een steun in de rug worden gezien.

Dōgen

Het is niet toevallig dat juist op de dag dat deze pagina een eerste start maakte, een website over zenmeester Dōgen en koans werd gelanceerd.⁽⁴⁾
Dōgen, als mede-hai(d)jin, haiku-/haibun-mens, inspireerde Bashō op zijn barre tocht naar het noorden. In het 39ste stadium schrijft hij:

"Vanuit de stad Matsuoka een omweg van ongeveer anderhalve mijl makend, ging ik naar de Ei-hei-ji-tempel. Het leek me niet minder dan een wonder dat de priester Dōgen zo'n afgelegen plaats had gekozen voor de vestiging van zijn nieuwe tempel."

Een tweetal van Dōgen's haiku zijn ons in vertaling overgeleverd:

De wereld?
maanverlichte druppels vallen
een kraanvogel schudt zijn snavel.

en

Watervogels
komen en gaan ... hun spoor verdwijnt
maar nooit vergeten ze hun pad

Eer aan Avalokiteshvara bodhisattva of Kannon

In het 37ste stadium van de reis schrijft Bashō:
"Op mijn weg naar de warme bron van Yamánaka keek de witte piek van berg Shirane van achteren op me neer. Eindelijk kwam ik aan op de plaats waar er vlakbij een berg, links, een tempel stond. Volgens de legende werd deze tempel gebouwd om Kannon een huis te geven, het grote mededogen. De tempel was gebouwd door keizer Kazan nadat hij zijn reis langs de zogenaamde drieëndertig⁽⁵⁾ Heilige Tempels had beëindigd. ..... De tuin had mooie rotsen en oude pijnbomen, en het beeld stond in een rietgedekt huis dat op een [platte] rots was gebouwd. De plaats was waarachtig gevuld met bijzondere kenmerken.

Van waar, verder
dan de witte rotsen
van de Rots-tempel
waait de herfstwind.