|
|
Tekst 3
Opeens bleken er muziekinstrumenten te zijn gemaakt die net zo mooi en goed waren als alle instrumenten tesamen in alle werelden-van-verlangen, en net zo mooi en goed als die in alle boeddhalanden. De Gezegende en de bodhisattvas waren omgeven door een juwelen-net. Als groet aan de Boeddha rezen vaandels en banieren hoog in de lucht, zo hoog als zeven taala-bomen boven elkaar, en uit die lucht regende het giften en klonk muziek naar alle kanten. De heer van Lanka daalde af en zette zich neer op de top van de juwelenberg waarop prachtige lotussen van edelstenen te zien waren; alleen de zon en bliksemstralen schitterden mooier. Daar zittend groette hij beleefd, en glimlachte eerst in de richting van de Boeddha die hem toestemming had gegeven om een vraag te stellen. Toen stelde hij zijn tweevoudige vraag: "Dit werd de Tathāgatas uit het verleden, die Arhat waren, en Volmaakt Verlicht gevraagd, en zij vonden het antwoord. Gezegende, nu vraag ik het aan u. U zult ongetwijfeld antwoorden voor zover woorden in staat zijn dergelijke dingen duidelijk te maken; zo deden ook de Boeddhas uit het verleden het. Gezegende, dualiteit werd besproken door Transformatie-Tathāgatas, maar niet door de Oorspronkelijke Tathāgatas die bleven zwijgen. De Zwijgende Tathāgatas zijn volledig ondergedompeld in de vreugdevolle staat van samādhi, in deze staat verblijvend is het relatieve weten ver van hen, noch spreken zij in dergelijke termen. Gezegende, u wilt ongetwijfeld wel spreken over het onderwerp dualisme. U bent zelf een meester in alles; u bent Arhat, Tathāgata. De Boeddhazonen en ikzelf zouden hier graag over horen."
De Gezegende zei: "Heer van Lanka, vertel me wat u bedoelt met dualisme." De heer der Rakshasas, die juist nieuwe sieraden droeg, schitterend mooi, met een diadeem, een armband, en een halsketting aan elkaar geregen met een diamanten koord, zei: "Er wordt gezegd dat zelfs dharmas achterlaten moeten worden, laat staan adharmas. Gezegende, waarom bestaat dit dualisme dat we verondersteld worden achter te laten? Wat zijn adharmas? Wat zijn dharmas? Hoe kan er dualisme zijn in de dingen die we moeten achterlaten, een dualisme dat ontstaat uit het relatieve weten, dat ontstaat uit het waarnemen van een "zelf-substantie" waar er geen is, dat ontstaat uit gemaakte (bhautika) en niet-gemaakte dingen - is het omdat de niet-onderscheidende aard van de Alayavijñāna niet herkend is? Het is net als iemand met staar die een krans van haar in de lucht ziet en deze voor echt houdt; zo behoort het idee van dualisme tot de wereld van het nog niet compleet gezuiverde denken. Als het is zoals ik me dat voorstel, hoe kan er dan achterlaten zijn van dharmas of adharmas?"
De Gezegende zei: "Heer van Lanka, ziet u niet dat onderscheid maken (prapanca) tussen de dingen - bijvoorbeeld verschil zien tussen potten en andere breekbare waar en het stof waarin het op den duur toch uiteenvalt de onderscheid-makende gedachtengang is waar de onwetende zich aan overgeeft? Dat is toch zo? Moet het niet op deze manier begrepen worden? Het is vanwege de onwetende's relatieve weten (dat onderscheidt tussen illusoire dingen) dat er verschil bestaat tussen dharma en adharma. Nobele wijsheid (aryajñāna) echter, ontstaat niet op deze manier. Heer van Lanka, laat de onwetenden dan het bestaande maar gedetaileerd benoemen, laat hen onderscheid maken tussen potten en dergelijke. Zo is het echter niet met de wijze. Een enkele vlam van uniforme aard verrijst, of het nu huizen treft, buitens, parken of terrassen - die vlam legt alles in de as. Anderzijds wordt er differentiatie verondersteld in de vlammen, al naar de kracht van ieder brandend materiaal, en daar is onderscheid in duur, grootte, enzovoorts. Zo ziet men dat. Maar waarom moet je het zo niet begrijpen? Omdat er zo dualiteit ontstaat tussen dharma en adharma. Niet alleen, heer van Lanka, is een vurige vlam zichtbaar die zich in een continuüm uitspreidt - en toch een variëteit aan vuurtongen toont, maar ook komen uit een enkel zaadje - eveneens in een continuüm - wortels voort, spruiten, bladknoppen, bladeren, bloemblad, bloemen, vruchten, takken, ieder met een individueel aanzien. Zoals het is met ieder extern voorwerp waar een menigte aan dingen uit voortkomen, zo is het ook met objecten in de geest. Uit onwetendheid ontspruiten de Skandhas, Dhatus, Ayatanas tesamen met allerhande bijbehorende zaken, en ze komen tot wasdom in de drie werelden waar we, zoals we zelf kunnen zien, geluk ontmoeten, en vorm, en spraak, en gedrag, ieder met een eigen manifestatie, ad infinitum. De eenheid die de Vijñāna is wordt op diverse manieren gezien en behandeld al naar gelang wat er op dat moment in de wereld van de dingen aanwezig is; en zo meent men dat er inferieure dingen zijn, en superieure, en middelmatige, meent men dat dingen bezoedeld zijn of onbezoedeld, dat er goede dingen zijn en slechte. Heer van Lanka we zien niet alleen, in zijn algemeenheid, een verschil tussen de dingen en hoe ze samengesteld zijn en zich voordoen, we zien ook hoe iedere yogin een verscheidenheid aan realisaties toont, al naar gelang zijn pad van discipline, zijn praktijk. (Als we dat al zien) dan nemen we, in een wereld die zich toont in allerhande details die voortgekomen zijn uit wat door het relatieve weten tot stand komt, toch zeker ook verschillen waar? Zo is dat toch?"
"Heer van Lanka, het verschil tussen dharma en adharma is er vanwege het relatieve weten. Heer van Lanka, wat zijn dharmas? Ze zijn er in de geest die (slechts) weet op dat relatieve niveau waar geleerden, Toehoorders, Zelf-Verlichtten en onwetenden zoveel waarde aan hechten. Die denken dat de dharmas, voor hen herkenbaar door kwaliteit en substantie, ontstaan uit oorzaken - dit idee moet je achterlaten, daar moet je geen aandacht aan schenken, want het zijn niet meer dan gestalten (lakshana). Omdat men er aan hecht, daarom worden de manifestaties van iemands eigen geest als de werkelijkheid (dharmatā) gezien. Dingen als potten enzovoorts zijn producten van het relatieve weten dat onderscheidt zoals onwetenden dat doen - ze bestaan niet, hun substantie valt nergens waar te nemen. De dingen op deze manier zien (zoals ik dat nu uitleg), dat wordt achterlaten genoemd.
"Wat zijn adharmas? Heer van Lanka, een zelf valt in dharmas niet waar te nemen. Het zijn geen verschijnselen die ontstaan zijn uit het relatieve weten; ze ontstijgen noties als oorzakelijkheid. In hen wordt niets waargenomen dat je realiteit of niet-realiteit zou kunnen noemen. Deze zienswijze heet achterlaten van dharmas. Wat wordt dan bedoeld met het niet vast te stellen zijn van dharmas? Vergelijk het hiermee: ze zijn als horens op een haas, of op een ezel, of een kameel, of een paard; ze zijn als het kind dat geboren wordt uit een onvruchtbare vrouw. Dit zijn (a)dharmas waarin een aard of kern niet vast te stellen is. Je moet ze niet voor echt houden, want het zijn slechts verschijnselen. Namen als deze worden alleen maar in alledaags spraakgebruik gebezigd - als ze er al iets toe doen. Men moet er niet aan hechten, zoals je niet moet hechten aan potten enzovoorts. Zoals men deze onwerkelijkheden moet achterlaten omdat ze met het bewustzijn (vijñāna) niet te vatten zijn, zo ook moet u ontstane dingen (bhāva) achterlaten omdat deze zich lenen voor onderscheid-aanleggen. Dit heet achterlaten van dharmas en adharmas. Heer van Lanka, uw vraag betreffende het achterlaten van dharmas en adharmas is hiermee beantwoord."
"Heer van Lanka, u zei daarnet dat u dezelfde vraag heeft gesteld aan de Tathāgatas uit het verleden, die Arhat waren en Volmaakt Verlicht, en dat de vraag door hen naar genoegen was beantwoordt. Heer van Lanka, als u zegt "verleden", dan legt u onderscheid aan, en zo is het ook met "toekomst"; met mij, hier, in het heden, is het net zo. Heer van Lanka, de Leer van alle Boeddhas is voorbij het relatieve weten. Omdat het voorbij alle relatieve weten en futiel redeneren gaat kun je het niet zien als een corpus met verschillende aspecten; het zo (,op de juiste wijze,) te zien ontstaat alleen in wijsheid. Dat over deze Leer al wordt gesproken is enkel om de wezens vreugde te verschaffen. Zo'n uiteenzetting zoals ik die nu houd kan er zijn vanwege vormen ontstijgende wijsheid. Dat, die wijsheid, wordt Tathāgata genoemd. Vandaar dat de Tathāgata zijn essentie heeft (nl. wijsheid), en dat zijn lichaam zich in deze wijsheid (nl. de Dharmadhātu) bevindt. Derhalve legt hij geen onderscheid aan, noch kan hij onderscheiden worden (want er is geen dualiteit). Ontleedt hem niet aan de hand van noties als ego, persoonlijkheid, of zijn. Waarom is relatief weten dat onderscheidt op die manier onmogelijk? Omdat het superviserende bewustzijn onstaat als reactie op een vormhebbende wereld waarin het zichzelf hecht aan vormen en beelden. Nu is de Tathāgata voorbij zowel relatief weten dat onderscheidt als aan het onderscheidene. Heer van Lanka, het is als een wandschildering; zo'n schildering neemt niets waar. Zo ook zijn wezens; daar is geen handelen, geen resultaat. En zo zijn alle leringen: geen horen, geen leren."
"Heer van Lanka, alles in de wereld is als een beeltenis die als bij magie getransformeerd wordt. Dit hebben de geleerden en de onwetenden niet begrepen. Heer van Lanka, hij die de dingen zo ziet, ziet werkelijk. Zij die het anders zien begaan het pad van het relatieve weten, en omdat ze afhankelijk zijn van onderscheid-aanleggen hechten ze sterk aan dualisme. Dat dualisme is als het zien van je eigen beeltenis in een spiegel, of je eigen schaduw zien in water, of in het maanlicht, of op de muur van een huis; het is als het horen van een echo in een vallei. Mensen die grijpen naar hun eigen schaduw, die onderscheid aanleggen, houden er de opinie over dharma en adharma op na, en omdat ze het achterlaten van dualisme niet voor elkaar krijgen gaan ze voortdurend door het relatieve weten te cultiveren en bereiken nooit een bekoelde, rustige geestestoestand. Met een rustige geestestoestand wordt eenheid (ekagra) bedoeld, en eenheid geeft geboorte aan de hoogste samādhi die ontstaat samen met het binnengaan in de schoot van Tathāgataschap, dat het rijk is van nobele wijsheid die men in zijn diepste binnenste waar maakt."
Dit is het eerste boek genaamd: Rāvana vraagt om uitleg.
Toelichting bij tekst 3
toelichting bij tekst 4
. - De passage beginnend met "opeens bleken er muziekinstrumenten".
In deze passage wordt het woord "gemaakt" of "geschapen" gebruikt. Dat kan, voor boeddhisten, verwarrend zijn aangezien wij er geen scheppingsleer op na houden. Boeddhas en Bodhisattva-mahāsattvas echter, zijn in staat om vanuit de geest als het ware dingen te doen ontstaan. Er zijn niet-boeddhistische magieers in de wereld van vandaag die dat ook kunnen. Het verschil is dat Boeddhas en Bodhisattva-mahāsattvas dergelijke zaken alleen maar laten zien om een goed of beter begrip van de Dharma te vestigen. Voor de volledigheid, Boeddhas zijn geen Scheppers zoals God of de goden uit de religieuze systemen.
2. - Transformatie-Tathāgatas. In eerder passages las u over boeddhalanden in alle tien de windstreken. In ieder van die landen is een Transformatie-Boeddha. Met name de Avatámsaka- en de Vairócana Soetra spreken over de Oorspronkelijke (Dharmatā-)Boeddha die niets anders is dan Boeddhaschap als zodanig. Boeddhaschap als zodanig is dan weer niets anders dan het Corpus-van-de-Leer, de Dharmakaya. Deze oorspronkelijke Boeddha wordt vaak Vairócana genoemd, en hier en daar (in de Lotus Soetra) Prabhutaratna, of Aksóbhya in weer andere geschriften. Alle Boeddhas in al die landen, en op aarde, zijn in feite manifestaties of transformaties van Boeddhaschap als zodanig. De aanzet tot deze gedachtengang vinden we in de Pali-canon waar Sakyamuni Boedha, kort na zijn Ontwaken op een desbetreffende vraag ten antwoord geeft dat hij geboren is uit het geslacht der Boeddhas.
3. "Hierin leggen zij geen onderscheid aan." Zie tekst 1,n.6.
4. - Dharma en adharma. Het contrast tussen deze twee begrippen wordt in de Bhagavad Gīta, een basistekst voor het Hinduïsme als volgt aangeduid wanneer god Krisna tot de krijger Arjuna spreekt: "Want wanneer het niet goed gaat met de Wet (dharma), dan gaat het goed met ... wetteloosheid (adharma), ..."
(Gavin Flood, Introduction to Hinduism)
In Boeddhisme is Dharma de Leer van de Boeddhas, dharmas zijn de dingen en de fenomenen, ook die van de geest. a- is een ontkennend voorzetsel.
De eerwaarde Yin Shun, Taiwan's oudste en meest vereerde monnik (overleden in 2006), wijst in een van zijn opgetekende toespraken op de Ágama de collectie Kleine Voertuig-geschriften zoals die in de chinese vertaling bewaard zijn gebleven. Hij citeert dan de Samyuktágama als volgt: "Wanneer we de waarheid van het ledig zijn van essentie (sunyatā) zien, dan realiseren we dat er geen dharma is (d.w.z. de op-zijn-kop visie over 'bestaan' of 'zijn'), en zien we dat er ook geen niet-dharma is (d.w.z. de op-zijn-kop visie over permanent vernietigd zijn na de dood)."
In de Pali-Nikāyas vinden we de Parabel over het Vlot. Het vlot, het middel waarmee Bevrijding is behaald, kan na succesvol gebruik achtergelaten worden zoals ook het getob over de dharmas en niet-dharmas achtergelaten kan worden. Zie ook noot 8. Zie ook boek 21 uit de Avatámsaka Soetra.
5. - Skandhas, Dhatus, Áyatanas.
. Skandhas zijn de vijf groepen van samengestelde dingen die een levend wezen vormen en waar we aan hechten, en die elkaars gezelschap nodig hebben om leven tot stand te brengen en in stand te houden: 1/ lichaam, 2/ gevoel of ondervinding, 3/ perceptie of bewustzijn, 4/ fysiek en mentaal ageren, en 5/ bewustzijn.
In de vroege Chinees-boeddhistische opvatting worden de skandhas de 'vijf elementen' (wu yin) genoemd: 1/ se, 2/ shou, 3/ xiang, 4/ xing, en 5/ shi. Nr. 2/ echter, wordt in die opvatting gegeven als 'aanvaarden', of 'levensloop' in de zin van voorafbepaalde toekomst.
. Dhatu betekent letterlijk element, er zijn er 18: oog, oor, neus, tong, lichaam, zichtbare dingen, geluid, geur, smaak, dat wat gevoeld wordt, plus de bewustzijnen die als het ware het veld vormen waarin ieder zintuig met zijn objecten speelt. (De Dharmadhatu echter, is het veld waarin de Leer van de Boeddha operatief is, dus het universum.)
. áyatana betekent letterlijk sfeer. Het zijn de bovenstaande zintuigen (6), plus de objecten van die zintuigen: zichtbare dingen enzovoorts. Deze namen zullen voortdurend, en onvertaald, terugkomen. U zoudt daarom kunnen besluiten dit stukje toelichting op te slaan of te printen.
6. - Vijñāna. Hier zien we hoe bewustijn of de geest (vijñāna) als een geheel wordt gezien, dat slechts in het relatieve denken uiteenvalt in diverse onderdelen.
7. - De passage beginnend met ,"Heer van Lanka."
"Ze bestaan niet; hun substantie valt nergens waar te nemen." Tot niet zo lang geleden werd aan de hand van dergelijke uitspraken aangenomen dat de Enkel-Bewustzijn-traditie, waar deze filosofie toe behoort, nihilisme predikt. En een uitspraak als "ze bestaan niet" zou inderdaad in die richting kunnen wijzen. Daar wordt hier dan echter aan toegevoegd: "hun substantie valt nergens waar te nemen." Dat wil zeggen dat alle dingen die zich aan onze geest voordoen, en dus verschijningen genoemd kunnen worden, kernloos zijn. Maar, als er geen kern is in die verschijningen kan niet gezegd worden: HET ontstaat, bestaat, vergaat, want in laatste instantie zou Het, als zoiets al mogelijk ware, alleen zo'n kern, zo'n ziel zijn - in een vlietend lichaam bijvoorbeeld, waar je een predikaat als werkelijkheid of "bestaan" aan toe kunt kennen. Het zelfde geldt voor de uitspraak: "het bestaat niet." Beide posities tonen de af te wijzen eeuwigheidsleer en vernietigingsleer. Zie het voorwoord.
8. - De passage beginnend met: "Wat zijn adharmas?"
Zie ook noot 4.
. "Niet vast te stellen." In het Duits wordt soms "dass trifft nicht zu" gebruikt. Bijvoorbeeld, je kunt niet spreken van een vergelijkend warenonderzoek op Mars omdat er op Mars geen waren zijn.
. De zin, "Dit heet achterlaten van dharmas en adharmas" komt er in het kort op neer dat we niet alleen de geest-geschapen, kernloze dingen moeten achterlaten, maar ook de notie dat ze kernloos en onwerkelijk zijn. En dit is het moeilijkste op het pad van Boeddhisme; we zijn na enig nadenken redelijk in staat te begrijpen en aanvaarden dat niets vaste, eeuwigdurende kern heeft, maar hebben we die filosofie eenmaal te pakken, dan hangen we daar weer aan en denken dat we nu de ultieme waarheid hebben gevonden. Maar zelfs dat moeten we achterlaten. We vinden deze hele filosofie klaar en duidelijk terug in boek 21 van de Avatámsaka Soetra: 'Zangen vanuit Suyāma', waar, nog meer dan in boek 24, 'Zangen vanuit Tushita' waarin beide technieken van, laten we zeggen, zen, en het visualiseren gepresenteerd worden, deze beide en volgende passages van de Lanka direkter, eenvoudiger, helderder verduidelijkt worden. Niettemin, de overeenkomst tussen dharmas en adharmas wordt in Zangen vanuit Tushita nader verduidelijkt: "Zoals door ogen aangedaan door staar een beeld opdoemt dat intern, noch extern genoemd kan worden, zo ook is de visie van de wereld waar het Boeddha aanbelangt." Boeddha, hier, is dan zoals eerder verklaard, identiek met de Dharmadhātu of Mind, Verlichting.
9. - "Het is als een wandschildering; zo'n schildering neemt niets waar. Zo ook zijn wezens; daar is geen handelen, geen resultaat. Zo zijn alle leringen: geen horen, geen leren."
Dat klinkt cru, maar dit stuk van de vertaling (die tijdens de T'ang dynasty, 6e-10e eeuw ontstond) valt geheel binnen de filosofie van niet-zelf. Waar wezens en dingen geen vaste kern hebben - die in deze filosofie het enige zou kunnen zijn dat in laatste instantie zintuiglijk kan opereren - kan er niet gezegd worden "HET handelt" - zie noot 7. Niettemin is er handelen, en zelfs zinvol handelen; dat bewijst de sprekende en lerende Boeddha, maar het is wel sunyata.
10. Over het niet van toepassing zijn van termen als verleden, heden, en toekomst zegt boek 24 van de Avatámsaka Soetra: "Dit is het principe van de Boeddhas: hoewel verleden, heden, toekomst, woorden zijn die niet toepasbaar zijn op Boeddhas, spreekt men nochthans van Boeddhas uit het heden, verleden, en de toekomst." Boek 27 gaat er nog uitgebreider op in.
|
|
Vertaling: bhiksuni Ratana.
Deze pagina is er een op de site www.buddha-dharma.nl 
www.buddha-dharma.nl is eigendom van White Jade River, Instituut voor Boeddhisme
|
|
