Indien we de tekst in twee gedeelten zouden kunnen uiteenleggen, dan zou gezegd kunnen worden dat de eerste twee hoofdstukken in het noorden van India tot stand kwamen, en de laatste twee in het zuiden. Daarvoor zijn de volgende overwegingen aan te voeren. De Punjab kwam in de vijfde eeuw onder het gezag van de Witte Hunnen, waarvan nog steeds niemand weet uit welk oervolk ze stamden. De Witte Hunnenkoning Mihiragula, die regeerde vanuit Sialkot (Sákala voor boeddhisten), was er, zegt Xuanzang in zijn reisverslag, op uit om het boeddhisme volledig uit te roeien. Waarom weet niemand.(*) Wat de Witte Hunnen geloofden, of wat ze zo verachtelijk vonden aan het boeddhisme, weet ook niemand. Maar daarmee moet een bewuste trek zuidwaarts naar de Andhra-regio in gang zijn gezet.
Historici zeggen dat vaisnavisme, de hindu-leer die zich centreert rond de god Vishnu, voornamelijk in het noorden werd beleden. Voor zover ze herkenbaar zijn gaan de in de eerste twee hoofdstukken genoemde niet-boeddhistische filosofieen een aantal malen over vaisnava-geinspireerde stromingen. Het is pas in het derde hoofdstuk dat we saivistische stromingen herkennen, stromingen, zich richtend op de god Siva, die in het zuiden sterker aanwezig waren dan in het noorden. Bovendien zijn daar nog twee fragmenten over hindu-geinspireerde theologieen waarvan aangenomen wordt dat ze - redelijk laat - hun ontstaansgrond in Zuid-India hadden, zie daarvoor de aantekeningen bij hoofdstuk Drie.
(*) Was er een handelsconflict? De vanuit Perzië opererende Hunnen waren handelaren, althans waren afhankelijk van grensoverschrijdend handelsverkeer; de meeste boeddhisten, gevestigd in de streken waar de Hunnen nieuwkomers waren, waren dat ook. (Zie voor de Hunnen-handelaren C.E. Beckwith, Empires of the Silk Road, Princeton 2009, p. 109)
Hoofdstuk Drie geschreven in het zuiden?
De trek naar het zuiden is voor het boeddhisme zowel uit historisch als leerstellig oogpunt van belang. Nadat de turkse invasie in het noorden een eind maakte aan in ieder geval srāmana-bewegingen die atheistisch waren, of waarvan een zeker theisme niet werd herkend, trok in ieder geval boeddhisme (noch atheistisch, noch theistisch) zuidwaarts waar ze een andere, en in sommige opzichten onbekende vorm van hinduïsme - meestal saivisme - ontmoette. De tempelgrotten van Ajanta en Ellora tonen hoe boeddhisme de daar beschikbare ruimte had te delen met hinduïsme. Daar en elders in het zuiden moesten antwoorden gevonden worden op vragen die voortkwamen uit saivisme, en uit de leer rond de Godin (Devi), zo populair binnen de Tamil-gemeenschap. Verder had men te maken met een bevolking die wars was van celibatair levende religieuzen. Derhalve, ondanks het feit dat ook boeddhisme tantras ging ontwikkelen, als in het zuiden, en ondanks het feit dat, als tegenwicht tegen zuidelijke Devi-verering bodhisattva Avalokiteshvara in vrouwelijke gedaante werd getoond, heeft boeddhisme in het zuiden van India geen stand kunnen houden - althans dat was tot midden 20e eeuw de aanname van al die betrokkenen die over dit onderwerp publiceerden. Hoe het de Boeddha-Dharma tussen het eind van de Moghul-periode en eind 19e eeuw in India vergaan is, is echter nooit onderwerp van serieuze studie geweest. Feit is wel dat toen, na een jarenlang verblijf op Sri Lanka, Col. Olcott aan het eind van de 19e eeuw in Zuid-India arriveerde om daar een studie- en publicatie-centrum te vestigen, hij al snel bijgestaan werd door lokale geleerden die van de hoed en de rand wisten, terwijl het Kleine Voertuig-boeddhisme nooit weg was geweest uit de heuvels die nu de grens vormen tussen Bengalen en Bangladesh.
In een in 2021 online gebrachte pagina over het boeddhisme en de zuid-indiase deelstaat Kérala is er sprake van de zeer minimale aanwezigheid van boeddhisme daar, maar ook van een geleerde als Prabhakara die met zijn mimāmsā-filosofie in de esde eeuw de bijl moet hebben gelegd aan wat er aan boeddhistische filosofie in Kárala aanwezig was.
|
