Uit het archief van www.buddha-dharma.nl
SikkimDeelgeschiedenis, L.A. Waddell en Tibet in 1915 en daarnaoktober 2016
The Statesman is de oudste engelstalige krant van India. Oud is niet per definitie een garantie voor kwaliteit, maar het is toch een aardig weetje.
Onder de titel "Lamaism from Tibet to Sikkim" leverde Deepak Rikhye op 30 september 2016 (herhaald op 24 oktober) een artikel over de geschiedenis van Sikkim en de krant de Gazetteer of Sikkim die, vanuit Calcutta (Kolkata) in Bengalen, en geïnitieerd door de Indian Civil Service, vanaf 1897 het leven zag en de op die datum nog onafhankelijke staat beschreef. De overdracht zou pas plaats vinden op 26 april 1975, maar uiteraard had de britse overheid tijdens de koloniale periode van India al plannen met het gebied. Deepak Rikhye schrijft over de bijdragen die Lt. Col. Laurence Austine Waddell, een man met 8 titels en veel vrije tijd, aan de krant aanleverde over het tibetaanse boeddhisme, en over Sikkim en zijn koning. Waddell had het ook over Gyalwa Ngak-Wang, zijnde de eerste Dalai Lama die in of rond 1648 werd benoemd. Hj had het ook over de dertiende Dalai Lama, en wat er verder naar zijn mening nog te melden viel. In de zoektocht naar de namen die Deepak Rikhye en passant opsomt, komen we die tegen van, uiteraard, Waddell zelf, die hij, wellicht ten onrechte, beschrijft als de eerste die publiceerde over het boeddhisme in de Himalaya-staten. Waddell arriveerde in 1915 in Lhasa, als afgezant van de Brits-Indische overheid. Deepak heeft het ook over tibetologen/indologen/avonturiers als Karl Friedrich Köppen1 en E. Schlagintweit, en over het gegeven dat in Waddell's tijd Sikkim 35 boeddhistische kloosters telde, die allemaal in de Gazetteer of Sikkim werden beschreven, en zeker de oudste, Sangha Chelling, een vestiging die terug gaat tot 1697. In Waddell's tijd woonden er 25 lamas. Laurence Austine Waddell is een controversiële figuur. Zijn bekendste werk is Buddhism of Tibet or Lamaism, With Its Mystic Cults, Symbolism and Mythology and in Its Relation to Indian Buddhism uit 1895. Het wordt door velen gezien als een aanstootgevende publicatie. Het boek is nog steeds verkrijgbaar, en enkele paginas er uit zijn online gepubliceerd door Google Books. Ook Ian M. Slater, een van de critici op de Amazon-advertentiepagina, heeft kritiek op het werk dat in 1972 werd herdrukt door Dover Publications. Helaas, schrijft Slater, laat Waddell de lezer meeleven in zijn afkeer van de religie die hij beschreef. Ook "Burning Water" spaart op diezelfde advertentiesite zijn kritiek niet, en constateert dat de auteur zich te veel heeft laten meeslepen door "the pervading Judeo-Christian paradigm of his day". Wanneer we verder op zoek gaan naar informatie over dit boek, en over de namen en gebeurtenissen die er mee verbonden zijn valt op dat Waddell het om te beginnen maar eens had over de Agam Kuan waarvan hij meende dat het een van hellen van koning-keizer Ashoka (of Asoka) was zoals dat wordt beschreven in de Ashokāvadana, de Sanskrit tegenhanger van de Pāli dJātaka. De laatstgenoemde manuscripten zijn in principe legendes over Boeddha's eerdere levens. In het geval van de Āvadana heeft het ook, en vooral, legendarisch-historiserende verhalen over personen die na Boeddha's geboorte door India en Serindia gingen, of zouden zijn gegaan. Het daarin voorkomende verhaal over die hellen lijkt hier en daar nog levend gehouden te worden. Merkwaardig is dat L.A. Waddell niet op eigen ervaringen afging wanneer hij het esoterische boeddhisme van de Himalayas beschreef — terwijl hij toch "lamadansen" had meegemaakt — maar dank zegde aan mevr. C. A. F. Rhys Davids, echtgenote van W. Rhys Davids die evenals haar echtgenoot indoloog was, en een van de eerste vertalers van de Pāli-Canon. Dat is des te merkwaardig wanneer we lezen dat onder leiding van Waddell tonnen teksten en blokdrukken Tibet werden uitgedragen, die uiteindelijk terecht zijn gekomen in de bibliotheken van Oxford en Berlijn (Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz). Caroline Rhys Davids leek, meer dan haar echtgenoot, een enigszins intensievere belangstelling te hebben voor de Sanscritic literatuur van de Himalayas. Ze vertaalde de tibetaanse versie van de Dharmapāda ([Pāli:] Dhammapāda), en was samen met F.A. Von Schiefner verantwoordelijk voor "Tibetan Tales Derived from Indian Sources". Ook mevr. C. A. F. Rhys Davids ontmoette in haar tijd, en na haar dood enige kritiek op punten. Ze was er van overtuigd dat de vroege boeddhistische teksten het in bevestigende zin over ziel hadden (T.R.V. Murti, The Central Philosophy of Buddhism, London 1955), hetgeen anathema is voor het theravāda waar zij en haar man zich toe bekenden. Ze vond voorts dat de vroegste stroming van het boeddhisme de "Sakyan Tradition" genoemd moest worden, en dat er later pas sprake was van "boeddhisme", hetgeen ze zag als een verbastering zoniet een totale omkering van de vroege teksten. De andere bron waar L.A. Waddell naar verwijst was E. Schlagintweit die de door zijn beide broers uit verre aziatische oorden meegebrachte teksten bestudeerde, vertaalde, becommentarieerde en/of verklaarde, en naar de bovengenoemde Karl (of Carl) Friedrich Köppen (1808 - 1863), een figuur die kennelijk door de Himalayas had gereisd, maar zich voor zijn verklaring van het esoterische boeddhisme liet leiden door een filosoof als de inmiddels verguisde Schopenhauer. Omdat het echtpaar Rhys Davids wel in Duitsland was geweest, en in Sri Lanka, maar niet in India, en nog minder in Tibet, c.q. Sikkim of de rest van de Himalayas, mogen we de veronderstelling openbaar maken dat al deze bronnen: Waddell (op gezag van Köppen), en de Rhys David's, hun kennis over de esoterie van de Himalayas haalden bij Emile, Laurence, en Karl, en niet uit eigen waarneming. En verder consulteerde mevr. Rhys Davids rond 1826 een auteur als Eugène Burnouf (1801 - 1852), zoals onderandere New Mándala het stelde, een linguist die het eveneens uit de boeken/manuscripten haalde, en niet ter plaatse was geweest. 
De Britten, de Russen, de Indiërs en TibetIn 1913 verklaarde de 13e dalai lama Tibet onafhankelijk van China. Met andere woorden, althans in theorie was het tot die tijd onderdeel van China. Dat is van belang wanneer we kijken naar onderstaande episode over het 17-puntenakkoord dat de 14e dalai lama ondertekende.Het jaar 1915, dus het jaar van Waddell's bezoek aan Lhasa is voor Tibet een jaar vol evenementen geweest. Voordat hij de eerste was die met officiële toestemming Lhasa mocht bezoeken, was een brits officier als Younghusband met zijn zogenoemde De Younghusband-expeditie in 1903/04 huis hield in Tibet. Britains small wars schept er over op, vooral omdat Younghusband uit het noorden van Engeland kwam, de vestigingsplaats van de opschepper van BSW. (Over de invasie van Tibet valt verder te lezen in Alex Mckay's "The British Invasion of Tibet, 1903-04 [Inner Asia 14, 2012, Global Oriental, online in te zien])In 1905 was Charles Alfred Bell op een particuliere rondreis niet verder gekomen dan Drongtse in de Nyang-vallei, waar hij zijn tijd dan maar nuttig doorbracht met een beschrijving van de traditionele tibetaanse architectuur zoals hij dat aantrof in het landhuis van de Palha-familie (The Traditional Lhasa House: Typology of an Endangered Species, André Alexander). Niet dat Tibet in economisch opzicht gunstige vooruitzichten bood, maar de grote mogendheden Rusland (na de tsarentijd de USSR), Brits-Indië en China zagen het gebied als ofwel een bufferzone die hen veiligheid bood voor aanvallen van de ander, danwel als gebied van waaruit ze gemakkelijker op zouden kunnen trekken naar elkaars gebied om daar de strijd aan te gaan. Er zijn online-fragmenten van een paar boeken die de geschiedenis van het Tibet van 1915 beschrijven. Daar is "Soviet Russia and Tibet: The Debacle of Secret Diplomacy, 1918-1930s", door Alexandre Andreyev. En daar is Grand Union between Tibet and Mongolia: Unfulfilled Dream of the 13th Dalai lama, én daar zijn de wikipaginas over het Verdrag van Urga en het daaropvolgende Verdrag van Kyakhta. Het laatste werd door Rusland, Mongolië en China ondertekend op 25 mei 1915. De ene na de andere delegatie van deze landen plus Engeland wenste het wereldlijk en geestelijk hoofd van de Tibetanen te spreken. De brieven met dergelijke verzoeken ploften regelmatig op de deurmat van het Pótala-paleis, zouden we kunnen zeggen, en de edelen en monniken in Lhasa konden het allemaal niet lezen. Uiteraard zullen bezorgers van de brief van zichzelf-uitnodigers zijn vertaald of verklaard door de vroege postbodes van die tijd, maar men zal zich te Lhasa toch met enige consternatie hebben afgevraagd wat al die landen wilden. Welnu, Rusland (een communistische staat koloniseert niet) wilde Tibet tot Protectoraat maken, Brits-Indië vond het beter dat het gebied op zou gaan in het Brits-Indische rijk, en China, vier jaar nadat de macht van de Manchus was gebroken, stelde zich op het standpunt dat de gegroeide situatie van een Tibeto-Manchu religieuze (meeregerende) aanwezigheid in de Verboden Stad, c.q. de Qing-dynastieke opvatting dat Tibet deel uitmaakte van China — alhoewel tot dan toe niemand zich iets van die hoogvlakte had aangetrokken — gewoon voortgezet moest worden. (Voor de Qing en de betrekkingen tot Lhasa had de Universiteit van Bonn een artikel online onder de naam "Kunling" dat met een langere naam Gundeling monasterium heet.) De rest van het verhaal is dat de Raj in Calcutta vanuit Londen het geld niet kreeg om een bezettingsmacht naar Lhasa te sturen, en dat Rusland, nadat bekend was geworden dat tovaritsj Lenin zich had vergist met zijn mening dat er in 1902 een "geheime russisch-chinese" overeenkomst was getekend, en dat Engeland tijdens een Engels-Russische conventie Tibet "zou afpakken" (take away -- Soviet Russia and Tibet, p.69) de interesse in het gebied verloor. Een andere rest van het verhaal is dat de chinese waarnemers, die vanaf die tijd in Lhasa rondliepen, praatjes kregen en niet bepaald geliefd waren bij de bevolking. Het eind van het voorlopige verhaal is dat de jonge veertiende Dalai Lama met een klein gezelschap een paar keer naar Beijing afreisde en uiteindelijk op 23 mei 1951 het 17-punten-akkoord tekende (waarvan de tekst en een afbeelding online staan) waarbij China de macht kreeg over het gebied (dat nooit een natie-staat was geworden met bijbehorende grenzen, wetgeving en rechtssysteem) in ruil voor grote autonomie. Dat van die grote autonomie moet nog even geregeld worden. Dat het 17-puntenakkoord door de gevluchte tibetaanse gemeenschap voor en na die vlucht niet als geldig of autenthiek wordt beschouwd is een dispuut dat al jaren gaande is. Het zal voorlopig niet verstommen. Op 4 december 2019 bracht de indiase nieuwszender The Print, c.q. Nayanima Basu een interview online met M.R. Rasgotra, een op dat moment 95-jarige diplomaat die zijn loopbaan begon onder Nehru. Hij is de eerste geweest die aan het hoofd stond van een postkoloniaal departement buitenlandse zaken. Wanneer India's relaties met het China van de toenmalige chinese regeringsleider Zhou Enlai aan de orde komen zegt de heer Rasgotra: "De crisis (tussen India en China) verdiepte zich pas echt toen de dalai lama hier in 1959 aankwam en hier asiel aanvroeg. De dalai lama en zijn team voelden zich daar (in Tibet) niet veilig. Nu, mensen vergeten wel eens dat de dalai lama hier eerder was geweest, en Nehru was in staat geweest hem te overtuigen terug te gaan. Hij wilde niet terug, maar Nehru overtuigde hem ervan dat hij terug naar Tibet moest. Dat gebeurde een keer. Dat gebeurde een tweede keer (beide keren via Sikkim). De derde keer ging hij (de dalai Lama) niet terug. (De weg via Sikkim geblokeerd door grenscontroles nam het gezelschap de weinig gebruikte en gevaarlijke route via Nepal. Dit laatste werd onderwerp van een geromantiseerde filmische biografie die nogal wat lacunes toont.) De heer Rasgotra gaat dan verder met aan te geven dat dit India's relatie met China verder onder druk zette. We moeten onthouden dat de derde keer dat de dalai lama in India aankwam, hij 24 jaar oud was (geboren in 1935). Bij zijn eerdere vluchtpogingen moet hij dus veel jonger zijn geweest, zo tussen 16 (de China-reis) en 24 (de derde vlucht). Hij moet zich kort na 1951 al ongemakkelijk hebben gevoeld over kritiek op zijn handtekening onder het 17-punten akkoord, en de geschiedenis van de tibetaanse regio leert dat niet alle dalai lamas erg oud werden. Een en ander betekent eenvoudigweg dat de jonge lama weinig eigen initiatief kan hebben ontwikkeld, en een pion is geweest in de handen van tibetaanse adel en leidinggevende monialen die vreesden voor een China dat niets ophad met rijkelui en regerende lamas. Dergelijke overwegingen vinden we ook in verschillende geschiedenisboeken over de regio. 1.: Carl Friedrich Koeppen (Köppen) publiceerde "Die lamaische Hierarchy und Kirche", Berlin, 1859, en "Die Religion des Buddha und ihre Entstehung", 1857, herdr. 1906. Ook al noemt de auteur van een online publicatie van de Universiteit van Heidelberg de bovengenoemde Emile Schlagintweit een "explorer" — dat was hij nu juist niet, maar zijn twee broers wel — wordt er in het stuk wel melding gemaakt van Waddell die zich voor zijn bovengenoemde boek over het esoterische, c.q. Himalaya-boeddhisme liet inspireren door een filosoof als Arthur Schopenhauer (1788 - 1860), hoewel de boeken van beide heren, d.w.z. Schlagintweit en Schopenhauer, tegen Waddell's tijd al lang uit de roulatie waren. |
|
