|
Mei 2022
De "Vereniging voor wezen in Cambodja" vierde eind april 2022 nieuwjaar in de franse plaats Cholet.
De plaatselijke krant maakte er melding van en liet een groepsfoto ien met links op achtergrond een plaat van Boeddha's terugkeer na de aarde vanuit een hemels bereik waar hij zijn moeder had onderwezen in de Abhidhamma, d.w.z. ins-and-outs van cultiveren, de gevolgen daarvan, en van de mentale gesteldheden en de consequenties, mogelijkheden en onmogelijkheden die daarmee verbonden zijn.
Een soortgelijke afbeel-ding waarvan hier een voorbeeld wordt ge-toond zal in deze theravāda-stroming ieder jaar centraal staan ten tijde van Abhi-dhammadag.
Encyclo en andere web-sites (onafhankelijk onderzoek bestaat niet meer; ze kletsen elkaar allemaal blindelings na) geven het als een voornamelijk birmees gebruik, maar onderandere hier, in Cholet, maar ook elders, zien we dat Abhidhammadag doorheen heel het theravāda gevierd wordt, en in 2021 hebben we gezien hoe de Premier van India de feestelijkheden in Kusinara bijwoonde.
Dat over die drie ladders is een verhaal dat aanvankelijk verteld zal zijn op vollemaandagen, of die ene vollemaan-dag in het jaar teneinde het belang van de Abhidhamma extra te benadrukken, opdat de toehorende burgerbevolking de betekenis er van begrijpt, en langs de weg van zelf-inzicht gaat werken aan een mentale gesteldheid die toekomstige verlichting mogelijk maakt.
Boeddha daalde neer langs door zijn senior-monniken gemaakte ladders van goud (voor de devas), van zilver (voor Mahā Brahmā), en — de middelste — van edelstenen (voor Boeddha), zo zegt het sprookjesachtige verhaal. Die afdaling vanuit dat hemelse bereik (Boeddha was tijdens de regentijd-retraite een weekje nergens te vinden) lijkt overal, zowel in theravāda-kringen als in het mahāyāna van de Himalayas een geliefd onderwerp te zijn. In het laatste geval zijn thanka-schilders er uitgebreid mee aan de slag gegaan.
Over dat hemelse bereik zijn er binnen het vroege boeddhisme enkele versies. De Himalayas zullen zo hun eigen verhalen hebben.
Volgens de ene theravāda versie, de (Pāli:) Mahāpadāna sutta, is er sprake van het bereik van Tushita, en volgens het andere, een vers uit de (Pāli:) Dhammapada-atthakathā, vers 181, is er sprake van "De hemel van de 33": Tāvatimsa(1):
"Vanuit Tāvatimsa, deze deva-wereld (deva-loka), teuggekeerd te Sankassa-nágara(2) zei Boeddha: "De wijzen die jhāna en inzicht(3) beoefenen vinden de vrede van het bevrijd zijn van sensueel plezier en morele bezoedelingen aangenaam. Zulke wijzen en aandachtigen, die de Vier Edele Waarheden begrijpen, die zijn ook geliefd bij de deva" (meerv.)
Dit zei hij als antwoord op de Senior Sáriputta's welkomstwoorden.
Een derde versie, of een parafrase op het oorspronkelijke verhaal, vinden we in de Parosahàssa [d]Jātaka, eveneens post-canoniek, waar de centrale en afsluitende zin luidt: "Beter dan duizend dwazen is die ene (enkele) die, zodra hij het gehoord heeft, begrijpt." Het gaat daar dan over het begrijpen van de droge kost van de Abhidhamma.
De Abhidhamma, waar een chinese mahāyāna monnik-geleerde als Kumára-[d]jiiva van meende dat hij er een betere versie van zou hebben kunnen schrijven dan de vierde-eeuwse Kātyāyanīputra, is beslist een later werk. We zouden het post-canoniek moeten noemen, en in mahāyānistische kringen gebruikt men dan het woord kúsala: een vlot en vaardig middel (4de alinea). Hier hebben monnik-geleerden verschillende aspecten van cultiveren uit verschillende vroege canonieke werken bijeengebracht. Als zodanig zijn ze er niet in geslaagd een gemakkelijk verteerbare collectie samen te stellen, daarvoor zijn de teksten te droog en te star: de 5 dit, de 6 dat, de 7 zus, de 8 zo. Het leest niet vlot weg.
N. Ronkin zet de abhidhamma-verhandelingen(4) binnen het kader van een dispuut tussen verschillende boeddhistische scholen, en maakt het zich daarbij erg moeilijk. We moeten inderdaad aannemen, zie boven, dat we met een 3de/4de-eeuws werk te maken hebben. Daar keken verschillende scholen met belangstelling naar, en gingen het hanteren, al dan niet met zodanige wijzigingen op het originele manuscript dat de exegese die deze verschillende groepen er tot dan toe op na hielden er niet door verstoord of tegengesproken zou worden.
(1) (Hybr.) Skr.: Traya-trimsa.
(2) Het dorp (= nágara) Sankàssa. Skr.: Sāmkāsya. Nog een andere versie geeft Sankissa.
Deze tekst heeft een "... na zeven dagen teruggekeerd uit ... etc. De eerw. Anālayo heeft hier een sanskriet(achtig) manuscript geraadpleegd waarin het (Pāli) Tāvatimsa wordt gegeven als het bovengenoemde (Hybr. Skr.) Trāyastrimsa (een paar diacritische tekens zijn hier niet weergegeven).
(3) Satí, "diepe aandacht" die centraal staat in beide meditatiemethoden onder de gegeven doorklik.
(4) Hybr.Skr.: Abhidharma.
|
