Mei 2011
Gregory Wonderwheel duikelde laatst weer eens de spaarzame collectie uitspraken van Huangbo op. Hij gebruikte daarvoor de originele Chinese versie en legde die naast de vertalingen van de hand van Chu Ch'an die in 1947 al werd gepubliceerd door de Buddhist Society in Londen, en die van John Blofeld
(1) en John McRae. En hij maakte ook zelf een vertaling van uitspraak 26 in de Buddhist Society-uitgave. Er zijn nu dus, Chu Chan's meegerekend, vier engelstalige versies van een van Huangbo's uitspraken, en geen nederlandstalige, bij mijn weten.
We spreken ongeveer: Hwangbo Siijuun en Dzjoe dzjan.)
Jaren geleden had een theravāda-
wat in het Thaise Chiang Mai, toen nog verbonden met Buddhadasa
bhikkhu's woudsetting in het zuidelijke Surat Thani, een niet eens zo kinderachtige bibliotheek, zowel in het Thais als in het Engels, inclusief de Griekse blijspelen en een mooi boekje over de archeologische vondsten te Niniveh. In die bibliotheek bevond zich het Buddhist Society-exemplaartje, zo'n 50 kleine paginatjes inclusief inleiding, van Huangbo's
Doctrine of Universal Mind, een collectie die aan de voeten van de meester was vergaard door de geleerde
P'ei Hsiu (die nu Pei Ziu heet; 797-870), een bezoeker van Huangbo Xiyun die in 1947 nog Huang Po werd genoemd (Jap. Obaku Kiun; overl. ca. 850).
Dat vonden die theravādin tof, stoere taal uit de mond van een aartsvader die er niet omheen draaide. Binnen de kortste keren stonden er zeven netjes gekopieerde en ingebonden exemplaren Buddhist Society "Doctrine of Universal Mindjes" op de bibliotheekplank. De nabijgelegen fotokopieshop was inmiddels gespecialiseerd in dit soort werk.
Onderstaand de Engelstalige versie van uitspraak 26 van de hand van Chu Chan:
When the Tathāgata was alive, he wished to preach the Vehicle of the Truth, but people would nog have believed him and, by scoffing at him, would have become immersed in the sea of sorrow. On the other hand, if he had said nothing, that would have been selfishness and he would not have been able to spread widely the knowledge of the mysterious Way for the benefit of all sentient beings. So he adopted the expedient of preaching the Three Vehicles. As, however, these vehicles include both the greater and the lesser, unavoidably there is both shallowness and depth (in the teaching as a whole). None of them represents the real Dharma. So it is said that there is only a One-Vehicle Way for, wherever there is division into this or that, there is no truth. However, there is no way of expressing universal mind. Therefore the Tathāgata called (Mahā-)Káshyapa to the Seat of the Law [Skr.: buddhamaņda] and commanded him to practice this branch of the Dharma separately, saying that, when a tacit understanding of it is obtained, the state of Buddhahood is reached."
Nederlands:
"Toen de
Tathāgata nog leefde wenste hij het Voertuig [de traditie] van de Waarheid (
dùn of
wú ) van de
dharma] te prediken. Maar mensen zouden hem niet geloofd hebben, en door hem smalend te bejegenen zouden ze zich hebben ondergedompeld in de oceaan van smarten [geen einde hebben gemaakt aan
samsara - bk. 11]. Anderzijds, had hij niets gezegd, dan zou dit egoïstisch zijn geweest, en zou hij niet in staat zijn geweest om de kennis over de mysterieuze
(2) Weg wijd en zijd te verspreiden, ten bate van alle levenden. Dus paste hij de vaardige methode toe van prediken over Drie Voertuigen
(3). Maar omdat in deze voertuigen zowel het grote [absolute] als het kleine [relatieve] aanwezig is, omvatten ze onontkomelijk ook het diepgaande en het oppervlakkige. En geen ervan [noch het grote, noch het kleine] vertegenwoordigt de werkelijke dharma. Daarom is er gezegd dat er slechts de Weg
(4) van het Ene Voertuig is, want waar er onderverdeeld wordt in dit en dat, is de waarheid zoek. Nochtans is het onmogelijk
Eén Mind in woorden te vatten. Daarom riep de Tathāgata [de monnik] (Mahā-)Kàshyapa naar zijn Zetel van de Dharma [boeddhazetel], en droeg hem op om deze vertakking van de Dharma separaat te onderwijzen, zeggende dat wanneer er een niet-verbaal weten is verkregen, de staat van boeddhaschap bereikt is."
De passage waarin de vier engelstalige versies van elkaar afwijken in een betekenisvolgende manier is deze:
—— Chu Chan: "So it is said that there is only a One-Vehicle Way for, wherever there is division into this or that, there is no truth."
—— Wonderwheel: "For this reason it was said, 'There is only the Way of the One Vehicle, two or more however, are not true."
—— Blofeld: "So it is said that there is only a One-Vehicle Way; if there were more, they could not be real."
—— McRae: "There is only the enlightenment (Way) of the One Vehicle; the other two are not true."
Chu Chan's versie raakt nog het meest aan Huangbo's en Linji's praktijk: zodra je gaat zitten peinzen ben je de
One Mind kwijt, of heb je hem nog niet gevonden. Die interpretatie van zijn woorden wordt nog gestaafd door het daaropvolgende: "...
there is no way of expressing universal mind" (onmogelijk om Eén Mind onder woorden te brengen).
Huangbo's interpretatie is bovendien diep doordrongen van Chinees-daoïstische concepten over het ene ongedeelde want hij spreekt over "opdeling" (division), hetgeen onmiddellijk herinnert aan de binnen het Chinese chan bekende uitspraak: "oorspronkelijk was er geen dualiteit, daarom kun je niet spreken in termen van één." We moeten die houding plaatsen tegen de achtergrond van een ander gezegde uit de
Lankāvatāra-soetra (tkst. 53) waar Boeddha zegt
: "Ik predik slechts de waarheid van het Solitaire (Skr.: vi
vikta-dharma), daarin is alle onderscheiden naar beelden (in de geest) tot rust gebracht." Het herinnert ook aan een citaat dat wordt toegedicht aan Laoze (Lao Tze), de aartsvader van het daoïsme: "De dao produceert eenheid. Eenheid ontwikkelt zich tot dualiteit. Dualiteit leidt tot drieheid (= "veel"), en drieheid ontwikkelt zich tot de tienduizend dingen (de ontelbaarheid, c.q. de chaos waarop geen grip meer te krijgen is)."
Het roept ook gedachten op aan de chan (zen) uitspraak die zegt dat die 10.000 dingen (zie
de laatst geciteerde uitspraak van Linji) zullen oplossen in die ene Mind — "de Ene Mind" die overigens niet verward zou moeten worden met het indiaas-hinduïstische
Ene.
John McRae, John Blofeld, en Jeremy Wonderwheel zijn gebiologeerd door het Ene, en dat is, gezien hun westers-culturele bagage geen wonder: dualiteit moet zijn — Toch? Of niet soms!
Blofeld is nog de meest "chinese" van het drietal. Hij reisde dan ook jaren door het land, begon zijn denkende leven als boeddhist, en eindigde als daoïst. John Blofeld zegt: als je 3 zegt, heb je het over onwerkelijkheden. Zeg dus niets, dan zit je middenin het ware zijn.
De andere twee zeggen: d'r kan d'r maar eentje zijn, zo'n voertuig, en dat is 'm dan ook. Huangbo en zijn leerling Linji zouden hen een klap hebben gegeven.
(1) 1958, Grove Press, Inc., NY.
(2) Ashvaghosa spreekt over het absolute in het hoofdstuk Het aspect van verlichting in de zevende alinea, en spreekt daar over het "moment van een zijn" (van het absolute en het fenomenale). Het betekent niet dat het chan van Huangbo en Linji helemaal in overeenstemming is met het denken van bv. Asva-ghosa, maar het betekent wel dat de terminologie over absoluut en relatief veelvuldig werd gehanteerd, in nagenoeg alle kamers van het grote voertuig.
(2) Het daoïsme spreekt over het samensmelten van het individu met de oneindige transformaties van de fenomenale wereld. Die symbiose wordt het "mysterieuze Een-zijn" genoemd. Zie ook het late daoïsme.
(3) Eén Voertuig Av. bk. 38. Het concept "Een Voertuig" is in de loop van de eeuwen extreem complex gemaakt, en is een room divider tussen de verschillende opvattingen over "mijn weg" versus die van " hullie" geworden. Het is dus geen wonder dat de beide Johnen en Jeremy hier over struikelden.
(4) Het Chinese "Tao" of "Dao" moet hier gezien worden als het Sanskriet/Pāli "marga" resp. "magga", het te belopen pad in de richting van.
