|
|
EENVOUDIGE WOORDEN
Mengzi: "Eenvoudige woorden zijn goede woorden."
Wellicht mogen we aannemen dat dit gezegde uit confucianistische mond doorklonk in de korte aforistische uitspraken van met name Linji-chan monniken uit de negende eeuw en later.
Mengzi (Mencius) had hier het filosofische discours voor ogen. Daar heeft het waarde. Wordt het getransponeerd naar het maatschappelijke, en vooral naar het populistisch-politieke, dan kunnen we in de nesten geraken. Voorzichtig met "eenvoud"; zodra het "simplistisch" wordt zitten we er gemakkelijk naast.
Over nirvāna, citta, xin, en mind
Als gevolg van verschillende religieus-filosofische culturen zijn beschouwers en vertalers van de boeddhistische canon doorheen de eeuwen tot vertaal-oplossingen gekomen die verreikende gevolgen hebben gehad, en die door Boeddha en zijn tijdgenoten niet onmiddellijk zouden zijn herkend als de weerslag van zijn woorden en gedachten.
De eerste door Pei Xiu opgetekende uitspraak van Huángbò.
(*) Bij de naam: de diacritische tekens í, ì, en á geven ongeveer de uitspraakregels aan. De naam wordt ongeveer uitgesproken als Lien-djie.
|
ZELF EN BOEDDHISTISCHE MEDITATIE
Van de onvolprezen François Jullien, over de naar binnengekeerde blik:
"Uit de binnenwaarts gekeerde blik die er voor zorgt dat het geweten zichzelf in ogenschouw neemt werd de christelijke praktijk van biecht geboren, zo verschillend van de zelfkritiek die men in [het antieke] China bezigde.
...
Meer in zijn algemeenheid, de chinese traditie is, gegeven de afwezigheid van een theorie over het zelf als subject, er totaal niet in geïnteresseerd om het fenomeen geweten te identificeren met behulp van de kracht van het woord. (... de waarde van het woord is in China gebaseerd op het impliciete. [je moet een beetje raden wat er bedoeld of getoond wordt])"
(Le détour et l' accès, eindnoot bij hfdst. 7. Zie ook deze pagina.)
De woorden van Jullien over het typisch occidentale concept van "zelf" doen ons beseffen dat er in andere culturen niet altijd een tegenvoeter voor is. Een Egyptische intellectueel maakte ten overstaan van een Belgische journalist duidelijk dat het (islamitische) Arabisch geen woord voor "existentie" heeft. Eerder wordt "zelf" daar geïnterpreteerd als "voortkomend uit het gemoed van Allah", een met het Alwezen zijn maar min of meer zelfstandig kunnen functioneren.
Oost-Azië spreekt wel in termen van "ik" maar heeft er geen ontstaanstheorie over, niet als een uit zichzelf ontstane entiteit, noch als een geschapen iets. Daarom heeft de oostaziatische boeddhistische traditie er in zijn meditatieve praktijk geen moeite mee om niet in te zitten over een zelf — wel gepostuleerd in de oorspronkelijke Indiase bronnen, overigens —, anders dan in de intermenselijke, maatschappelijke context. En op zo'n moment kunnen zorgen naar boven komen over wel of niet zorgzaam handelen in relatie tot anderen, over maatschappelijk functioneren van het individu, voldoe ik wel aan Kongzi's (Confucius') jen, medemenselijkheid, en zijn opvatting over de "volmaakte gentleman"? Wanneer je tijdens de meditatie snurkend in slaap valt, dan ga je af, in de ogen van anderen, dan krijgt je zelfbeeld, het plaatje dat je van jezelf hebt gevormd — maar niet je zelf — een deuk. In daoïstische termen heet dit neiguan(spreek ongev.: nee-gwàn), introspectie, zien of je nog op de goede weg zit.
Emoties zoals schaamte of spijt worden daarmee niet ontkend en hebben een plaats. Je kunt verlegen zijn zonder er een filosofie op na te houden over eventueel geschapen of zelf-ontstaan zijn van verlegenheid.
De kaders van goed en minder goed, voor zover het algemene waarden van medemenselijkheid en collectief welzijn aanbelangt waren gegeven, en zullen in Linji's filosofisch denken geen tegenstand hebben ontmoet; hij leefde aan het eind van de Tang-tijd waarin het land in tumult verkeerde; voorbeelden van hoe het niet moet waren er maar te over. Daarover hierna meer.
Waar alleen Europa en de door Europeanen gekoloniseerde gebieden zoals Amerika en Australië de Grieks-filosofische termen "existentie" en psyche kent, met het hele filosofische leergebouw wat daarbij hoort, is een term als "boeddhistische psychologie" in tegenspraak met zichzelf, zelfs in India waar "zelf" ([Skr.:] atman / [Pāli:] atta) een heel andere connotatie heeft dan "psyche".
Naar pagina 2: subject en object
| | 
