|
Phagspa en Kublai Khan
 Voorbeeld van Phagspa-schrift
In het jaar 2004 werden twee belangrijke tentoonstellingen georganiseerd over de Yuan Dynastie in China (1271-1368), meldde China Daily op 12 september 2004.
De tentoonstelling die eindigde op 25 november 2004 heette, vertaald, "De Schatten uit de nalatenschap van een Grote Dynastie", en was te zien in het Arthur M. Sackler Museum in Beijing. De tentoonstelling werd geopend met een internationaal symposium waarvoor deelnemers vanuit heel de wereld bijeen kwamen, met name uit het Smithsonian Institute in Washington, en het National Palace Museum in Taipei, Taiwan.
"Historici zijn het er over eens dat het meest invloedrijke schrift uit die tijd ... het Phagspa-script was, ontworpen door een Tibetaanse lama genaamd Phagspa", de Nobele, de Verhevene (www.asianart.com/mongolia/phagspa.html) die de "Keizerlijke Onderwijzer van Kublai Khan" was. Hij kreeg in Tibet de (posthume) naam blo-gros rgyal-mtshan (lodro gyaltsen, met de betekenis van "wijsheidsbanier van overwinning"). Zijn Sanskriet-achtige naam was Matidh-vája Sri-bhádra, althans zo geven taalkundigen het. Dat "Matidvaja" zou wel eens een mini-misspelling kunnen bevatten waarbij in ieder geval het laatste deel niet "vaja", maar "vajra" zou moeten zijn en "donderkeil" betekent. Mati = toegewijd zijn. Dus mati(d)vajra = "toegewijd aan de leer van de donderkeil": de vajra-yāna. En, zegt een commentator op de ondergegeven doorklik dpal bzang po is de tibetaanse versie van "Sribhadra", en sri-bhadra, althans in zijn tibetaanse vorm: dpal bzang po, deze drie klanken samen — zou dan meer een titel voor vergevorderden of hooggeplaatsten zijn dan een eigennaam. De commentator gaat verder met te zeggen dat bzang po, als samenstel van twee klanken, wél een eigennaam is. Voor wie in het Tibetaans geïnteresseerd is.
Het Phagspa-schrift, zeggen historici, is een combinatie van Tibetaans en Sanskriet. En elders (rechterkolom) in deze serie White Jade River-internetpagina hebt u al gezien dat het Tibetaans werd bedacht aan de toenmalige "universiteit" van Nalanda in de huidige indiase deelstaat Bihar.
De algemene conclusie over de tentoonstelling was, zegt de curator, dat hier een machtig rijk getoond wordt dat grote tolerantie naar diverse culturen bezat.
Januari 2012.
Ian Bek, toen vanuit Kyrgyzstan waarvandaan zijn "postcards" (2019) niet meer worden verstuurd, heeft in januari 2012 ietsje meer licht geworpen op de wonderlijke ervaringen van Marco Polo, die, alles gezegd en gedaan, niet eens altijd zo wonderlijk waren.
Aan het hof van Kublai Khan diende zes of zeven jaar lang de vader van Marco Polo. Ian meent dat de familie Polo nooit verder is gekomen dan Kashgar, toen onderdeel van het Mongools-Chinese rijk, maar andere bronnen situeren hen ook in Mongolië. De Polotjes kwamen (aan een van de hoven) aan in het jaar 1274, en in dat zefde jaar trok Phagspa zich vanuit Beijing terug in zijn Sa-skya-pa-klooster in Tibet. Aangenomen moet worden dat de Italiaanse kooplieden-familie de monnik niet ontmoet heeft omdat ze zover als tot Beijing nooit gekomen zijn, dat is wel zeker. Maar Marco zou later over het door Phagspa ontworpen universele schrift berichten, bevestigt één bron, ontkent een andere bron.
Er is een film gemaakt over het leven of de reisverslagen van Marco Polo. Phagspa wordt daar gespeeld door James Hong.
Zie ook de bijdragen over antieke teksten op de China-pagina.
In Mongolië's hoofdstad Ulan Bator, werd een tentoonstelling georganiseerd onder de titel "The traditional Mongolian script, ancient documents, and other archival material". De tentoonstelling opende op 26 juni 2006. "Ze presenteert," zegt UB-Post, "op een systematische manier de evolutie van het schrift en van het documenteren doorheen de eeuwen." De tentoonstelling liet de verschillende schrijfgereiën zien, van dunne stokjes tot hertshoorns. En de "tekstdragers" werden getoond, "stukjes hout, perkament en papier."
Het eerste echte Mongoolse schrift dateert van 1225. Het betreft inscripties op de "Chinggis stone", platte stenen die vernoemd zijn naar Djenghis Khan.
Het Mongoolse schrift heet bichig, en er zijn verschillende letter- of schrijfstijlen te herkennen.
Een van de schriftsoorten is het "Dorvoljin useg", het "vierkante letter-alfabet" dat werd uitgevonden door een Lama met de naam Pagva (Phagspa?), en dan is er ook nog het "Soyombo-alfabet" dat door de monnik Zanabazar werd ontwikkeld, maar niet vaak gebruikt werd. Zowel in Polen als in Hawai'i werd een boek over het Phagspa-scrift uitgegeven. dat van Hawai'i vindt de lezer hier (2019).
Op 23 september 2005 vierde Mongolië de 785ste verjaardag van de oude hoofdstad Karakorum, meldde de UB-Post op de 30ste.
De dag werd gevierd met de inhuldiging van het Soyombo-monument. Het Soyombo-symbool staat ook afgebeeld op de nationale vlag. Regeringsvertegenwoordigers waren aanwezig, en ook tientallen monniken uit het Erdenezuu-klooster.
Het ontstaan van het Soyombo-alfabet, zegt de krant, gaat terug tot 1686. Het werd ontworpen door de boeddhistische leider, de Bogd (Khan) Zanabazar (1635-1723). Van Zanabazar wordt gezegd dat hij de weer op aarde gekomen vorm van Taranátha was, een van de de grote meesters van de dJonang-traditie van het Tibetaans boeddhisme. De Jonang is de kleinste, en nooit genoemde vijfde Boeddhistische traditie, sterk verwant aan het Chinese Ch'an. Tot midden 20ste eeuw werd ervan uitgegaan dat de dJonang-traditie was uitgestorven.
Zanabazar werd geboren als de zoon van de Mongoolse prins Tosiyetu (Tüsheet) Khan die regeerde over het Khan Uula district in Buiten-Mongolië.
Een andere bron zegt dat Zanabazar al op zeer jonge leeftijd werd gezien als het hoofd van de Sakya-traditie in Mongolië. Later reisde hij naar Tibet en werd daar uitgeroepen tot Javsandamba (Jetsundampa) "come-again". Deze herkenning bracht bekering tot de gelug-traditie met zich mee die op dat moment onder leiding stond van de vijfde Dalai Lama. Op deze manier is de verbintenis tussen het zuidelijke Tibet en het noordelijke Mongolië bevestigd.
november 2021
Experts van de universiteit van Bonn hebben de oude stad Karakorum in kaart gebracht en zijn tot de conclusie gekomen dat er in de 13de eeuw, gesticht door Genghis' zoon Ögödei, een dicht bevolkt centrum is geweest met daaromheen dun bevolkte buitenwijken, en dat er geen duidelijke scheiding, bv. een muur, tussen het centrum en de rest van de stad is geweest. Althans, zoiets vonden ze niet. Maar op de site van Unesco zien we toch dat anderen een lage en korte rij stenen hebben aangeduid als restanten van een stadsmuur.
Tegen de 15de eeuw lag de stad al in puin, zo werd vastgesteld. Wat men verder aantrof waren de restanten van het "boeddhistische klooster van Erdene Zuu, gesticht in 1586, en opgericht op de restanten van een voormalig paleis". Het zou Möngke Khan (1209 - 1259) zijn geweest die dit paleis liet vergroten. Hij liet ook een grote stoepa en klooster plaatsen. Dat is opmerkelijk omdat we er gewoonlijk van uitgaan dat boeddhisme onder Kublai Khan (1215 - 1294) Mongolië bereikte. Beide Khans, Möngke, zijnde de zoon van Genghis, en Kublai, Genghis' kleinzoon, verschilden nauwelijks in leeftijd. Kublai kwam in 1260 op de troon, Möngke bereikte die staat nooit, en lijkt de groot-generaal van het mongoolse leger te zijn geweest.
Kublai Khan verplaatste in of vlak na 1260 zijn hoofdstad eerst naar Chengdu, en later naar Beijing, de stad die in die tijd Khan-baliq werd genoemd, zoiets als Khan's stad. Daarvoor had hij blijkbaar al een soort van regeringsverantwoordelijkheid, want nog voordat hij de troon besteeg liet hij de monnik Sakya Pandita (spr.; saakja pándita - 1182 - 1251) en twee van zijn leerlingen uit Tibet naar Mongolië halen (de Tibetanen waren zonder discussie akkoord gegaan met een mongools bestuur). Na verloop van tijd werd Sakya Pandita benoemd tot onderkoning over Tibet — uit naam van Ögödei Khan die regeerde tussen 1229 en 1241. Na de dood van Sakya Pandita, in 1235, werd leerling Phagspa onderkoning over Tibet. Phagspa wordt nog het meest in verband gebracht met Kublai, dus het is te verwachten dat hij deze Khan in 1260 volgde naar Chengdu in China, zoveel dichter bij Tibet dan Karakorum. Of het daar tot het in elkaar knutselen van het Phagspa-schrift is gekomen, of dat Phagspa er al in Karakorum aan begonnen is, is niet bekend. In ieder geval zijn in een buitenwijk van het huidige Beijing muuropschriften in dat bepaalde schrift gevonden. Wie daarvoor de opdrachtgever is geweest, Phagspa of latere Manchu-monialen, is ook niet bekend.
Zie ook de Yuan-dynastie.
|
Deze pagina is er een op de site www.buddha-dharma.nl 
www.buddha-dharma.nl is eigendom van White Jade River, Instituut voor Boeddhisme
|
| |
