Voorbeeld van berkenbast-rollen

Afghanistan gaat "de Senior Rollen van het boeddhisme", zo genoemd vanwege hun ouderdom, die nu in de British Library in Londen liggen, terug vragen. Dit meldde The Independent op 12 november 2004.
Dr. Sayed Raheen, minister van Informatie en cultuur, en welbekend soefi en dichter, maakt zich sterk om de Kharosti rollen, die tijdens de burgeroorlog in de negentiger jaren van de vorige eeuw uit de plaats Hadda waren ontvreemd, weer terug te brengen naar het vernieuwde museum in Kaboel, en er het middelpunt van de Afghaanse kunstcollectie van te maken.

De Kharòsti-rollen (of Kharòsthi) werden in 1994 gevonden in Hadda, ooit een boeddhistisch pelgrimsoord nabij de Khyber-Pas. Hadda verkeerde op haar hoogtepunt tijdens de voor boeddhisme belangrijke Gandhāra-periode, tussen de 2e en de 7e eeuw, en van de rollen wordt aangenomen dat ze ca. 2000 jaar oud zijn.

Ze zijn geschreven in het Ghandári, met gebruikmaking van het Kharosti-schrift (zoals het Nederlands geschreven wordt met het latijnse schrift en een paar romeinse cijfers hier en daar). De berkenbast-vellen, opgerold als geplette sigaren, zegt een van de onderzoekers, werden ontdekt in een van die aardewerken potten die overigens meestal gebruikt werden voor het opslaan van voedsel, of voor het plaatsen van kleine giften in het graf van een dode.
Deze rollen bevatten fragmenten van de Rhinoceros-soetra, en van een drietal eveneens uit het Kleine-Voertuig stammende teksten, uit de Ekòttara-āgama, "de (in aantal verzen) Oplopende Gezegden".

De āgamas zijn Kleine-Voertuig-geschriften die onderdeel uitmaken van de mahāyāna- of Grote Voertuig-canon. Ze zijn vergelijkbaar met de binnen de/het theravāda-traditie gehanteerde nikāyas, die nu grotendeels alleen nog bekend zijn als manuscripten min of meer oorspronkelijk geschreven in de taal het Pāli.

Naar naam zijn veel van de boeken in beide collecties — de āgamas en de nikāyas — gelijk, maar naar inhoud komen slechts een klein aantal teksten volledig overeen. Dit heeft in het verleden voor veel misverstand gezorgd tussen enerzijds de mahāyāna-communiteit, en anderzijds de theravāda; aan beide zijden refereerde men naar canonieke werken die dezelfde naam droegen, maar niet dezelfde inhoud hadden — hetgeen men over en weer niet wist.
(De leidse universiteitsbibliotheek bezit een deelstudie door Thich Minh Chau. Chizen Akanuma's The Comparative Catalogue of Chinese Āgamas and Pāli Nikāyas is niet meer verkrijgbaar.)

De Ekòttara āgama, dus onderandere neergelegd in het Kharosti, is vergelijkbaar met de Angúttara Nikaya uit de Pāli-traditie. De Ekòttara āgama is vooral bekend in zijn Chinese versie en behoort oorspronkelijk tot de Mahā-sanghika-stroming, de Grote Gemeenschap die, samen met de Dharma-gùptaka, de Beschermers van de Dharma, en de Lokóttara-vāda, de Weg van het Bovenwereldse, en andere, geboorte gaf aan wat nu Mahāyana heet. (Bent u er nog?)

De Rhinoceros-soetra is in zowel de Grote- als de Kleine Voertuiggeschriften identiek. Daarin zegt Boeddha dat wanneer een monnik, wanneer hij geen gezellen om zich heeft, desnoods alleen leeft, net zoals de neushoorn alleen door de maquis banjert.

Het Kharosti-schrift werd aangetroffen langs de noordelijke Zijderoute, dus onderandere in Afghanistan, maar werd in later eeuwen doorheen heel India gevonden. Naast de genoemde werken werd de (Skr.:) Dharmapāda of (Pāli) Dhammapāda, een collectie Gezegden, aanvankelijk geschreven in het Kharosti. De Dharmapāda zoals bijvoorbeeld de tibetaanse en chinese tradities die kennen, en de Dhammapāda zoals bekend in de theravāda-(=Pāli)traditie zijn ook niet volledig identiek.

Voorts is het opmerkelijk dat in een van de Reine-Land-geschriften, de geschriften waarin Amitābha Boeddha centraal staat, Boeddha Kharosti heet (www.shinranworks.com/majorexpositions/kgssVI-81_90.htm; scroll naar pt. 85). Dit, gevoegd bij de veronderstelling dat de naam Amitābha, of eerder nog, Amidá, Iraanse wortels heeft, heeft er toe geleid dat men is gaan aannemen dat de betreffende traditie uit het noord-westen stamt.

Sinds de Kharosthi-rollen daar terecht zijn gekomen heeft de British Library er kundig voor gezorgd dat het geheel niet nog verder zou verkruimelen dan het tot dat moment al deed. Op 13 november 2004 zou de British Library een besluit hebben genomen over al dan niet terugbrengen van deze rollen naar Afghanistan. Ongetwijfeld zal daarbij een verdere vakkundige conservering onderwerp van gesprek en overweging zijn geweest.
Tegelijkertijd was een groep leerlingen aan de Universiteit van Washington begonnen met het vertalen van deze manuscripten.

Carbon dating

De Epoch Times liet op 14 augustus 2007 weten dat de ANSTO, de Australian Nuclear Science and Technology Organisation een "carbon dating" heeft uitgevoerd. De twee manuscripten van de Senior Rollen zijn ontstaan tussen 130 en 240 Cj, en een drietal manuscripten die tot de Schoyen-collectie behoren dateren van tussen de eerste en vijfde eeuw.
Zoals gemeld zijn de Senior Rollen inmiddels voorwerp van vergelijkende studie geworden. Ze worden vergeleken met andere manuscripten, kopieën, die niet ouder zijn dan de zeventiende eeuw.
Wat de onderzoekers is opgevallen is de "opmerkelijke consistentie" in de overdracht. Dat wil zeggen dat de latere kopieën niet of nauwelijks afwijken van de nu gevonden Senior Rollen. Onderzoeker Dr Mark Allon vindt dit "verbazingwekkend wanneer je bedenkt dat je hier een tekst hebt die in Sri Lanka werd bewaard, en een andere die zo ver weg als in het antieke Gandhāra ontstond, ... en dat ze toch zo'n grote overeenkomst hebben." Hij is van mening dat de in onderzoek zijnde teksten ook van belang zijn bij het begrijpen van de transmissie van boeddhisme naar China "omdat boeddhisme eerst en vooral China binnenkwam vanuit het noord-westen van het toenmalige India, het antieke Gandhāra, en dat veel van de vroegste vertalingen naar het chinees waarschijnlijk werden gedaan vanuit het Gandhāri."
Als soort van repliekje kan dienen dat alle grote bijeenkomsten van geleerden-monniken door de eeuwen voor het belangrijkste deel bestonden uit het zo zorgvuldig mogelijk weergeven, of corrigeren, van oorspronkelijke teksten; iedere komma moet kloppen.

Een paar woorden over de kunst van het drukken en losse letters vindt u op de boekdrukkunst-pagina.